مرحل دوم آبگیری سد گتوند انجام شد

کارشناسان میراث فرهنگی با آغاز آبگیری مرحله دوم سد گتوند از روز جمعه ۱۴ بهمن‌ماه نسبت به از بین رفتن آثار تاریخی پشت این سد ابراز نگرانی کرده‌اند.

این سد که بر پائین دست رودخانه کارون ساخته شده، آخرین سد احداث شده بر روی کارون است که دریاچه ای به طول ۹۰ کیلومتر و حجم ذخیره برابر با ۵ میلیارد متر مکعب آب را دارا است.

برخی از کارشناسان حوزه میراث فرهنگی و فعالان این حوزه با اشاره به اینکه این سد از سوی مسئولان پروژه ملی نامیده شده اس معتقدند ساخت این سد تنها تخریب کننده آثار تاریخی و زیست محیطی منطقه است و ملی خواندن چنین پروژه‌ای به اعتقاد برخی از صاحبنظران اشتباه است.

براساس تحقیقات انجام شده در این محوطه روستاهایی با سازه‌های با ارزش تاریخی، تپه باستانی، شیرسنگی، گور دخمه و مقبره بزرگان بختیاری قرار دارد که با آب‌گیری این سد تمام این آثار در زیر آب دفن می‌شوند.

صاحبنظران با انتقاد از پروژه سد گتوند نسبت به تغییر میزان آب کارون و همچنین شور شدن آب به دلیل تپه‌های نمکی هشدار دادند.

اما وزیر نیرو در مراسم آبگیری سد با اشاره به اینکه سد گتوند حجم قابل توجهی آب را در خود ذخیره می‌کند در حقیقت منبع بزرگی برای دشت خوزستان است، گفت:" شور شدن آب کارون هم به هیچ وجه مسئله‌ای نیست که از آن غافل باشیم."

در مرحله اول آبگیری سد در اوایل مردادماه سالجاری پل قدیمی و ارتباطی محور مسجدسلیمان لالی به زیر آب فرو رفت و بخشی از تاریخ ۱۰۵ساله نفت ایران از بین رفت.
در آن زمان رسانه‌های ایران گزارش کردند که با آبگیری سد گتوندعلیا حدود ۲۰ کیلومتر از جاده مسجدسلیمان به لالی در دریاچه قرار گرفته و غرق می شود.

همزمان با عملیات اجرایی طرح سد و نیروگاه گتوند علیا در سال ۸۵، قراردادی با پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی با موضوع بررسیهای باستان شناختی در محدوده مخزن سد و شناسایی محوطه های باستانی منعقد و به دنبال آن در سال ۸۶ این بررسیها آغاز شد و در سال ۸۷ فصل نخست مطالعات نجات بخشی سد گتوندعلیا انجام پذیرفت.

این کاوشها در مناطق دیگر نیز ادامه یافت به طوریکه در سال ۸۹ بخشهای دیگری حدفاصل مسیر مسجدسلیمان به لالی که در مخزن سد گتوند علیا غرق می‌شد، کاوش شد.

همچنین ۲۳روستا پس از آبگیری سد گتوند علیا از منطقه دریاچه سد جابجا شده و براساس اعلام کارشناسان با آبگیری این سد ۳۷۵ خانوار از منطقه باید جابجا شوند.

آثار تاریخی محوطه‌ای که با آبگیری سد گتوند زیر آب می‌رود

زیر آب رفتن و غرق شدن بخشی از سرزمینهای کوه دشتی استان خوزستان به همراه شمار بیشماری از درختان (کنارستان) و گونه های گیاهی و جانوری، همچنین کشتزارهای دیم مورد استفاده، چراگاهها از مسائلی بود که در زمان ساخت این سد مورد توجه قرار نگرفت و حتی با تلاش کارشناسان و انتقادهای صورت گرفته از سوی آنها نیز راهی به جایی نبرد و این سد به بهره‌برداری رسید.

سد گتوند علیا بلندترین سد خاکی در ایران و دارای ۱۸۲ متر ارتفاع است که دریاچه ای به طول ۹۰ کیلومتر مربع ایجاد می کند.

سد گتوند علیا پس از سد کرخه دومین مخزن ذخیره آب کشور محسوب می شود. این دریاچه نه تنها بزرگترین دریاچه بر روی رودخانه کارون محسوب می شود , بلکه بعد از دریاچه سد کرخه، دومین دریاچه بزرگ سدهای کشور است.

به نوشته وب سایت رسمی ایجاد شده برای اطلاع رسانی درباره این سد، پروژه "گتوند علیا" توسط کارفرما با مشاورین مشانیر-کایتک منعقد شد.در مجموع مطالعات اولیه توسط شرکت های مشانیر و کایتک چین در سال ۱۳۷۶ پایان و توسط شرکت لامایر مورد بازنگری قرار گرفت. در سال ۱۳۸۲ شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس به عنوان مشاور طرح جهت تکمیل مطالعات مرحله دوم و نظارت بر عملیات اجرایی انتخاب شد.
عملیات احداث تونل‌های انحراف طرح سد و نیروگاه گتوندعلیا در اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۶ و عملیات اصلی ساختمانی سد در سال ۱۳۸۰ آغاز شد و انحراف کامل آب رودخانه نیز پس از پایان عملیات اجرایی فرازبند، در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۲ صورت گرفت.

این سد به گفته کارشناسان از پرهزینه ترین سدهای ساخته شده در ایران است، ساخت سد گتوند حدود دومیلیارد دلار هزینه در برداشت.

برخی صاحبنظران و فعالان حوزه میراث فرهنگی بر این باور هستند که سیاست حفظ و نگهداری از آثار باستانی در جمهوری اسلامی ایران آنچنان که باید باشد، نیست.

به اعتقاد این ناظران، مجموعه آثار باستانی قبل و بعد از اسلام در ایران مورد بی مهری و بی توجهی قرار دارند هر چند به نظر آنان بی توجهی به آثار قبل از اسلام محسوس تر است.

این افراد دلیل این ادعا را نیز افزایش روند تخریب این آثار در مناطق مختلف ایران عنوان می‌کنند.

از نمونه‌های ذکر شده برای این ادعا تخریب بخشی از نقش‌برجسته بهرام دوم در منطقه بیشاپور است که به تازگی با پتک مورد حمله قرار گرفت. همچنین ماجرای تخریب کتیبه هخامنشی در جزیره خارک و تخریب سازه های آبی شوشتر از دیگر ادله‌های ذکر شده توسط این صاحبنظران است.